ਕਿਵੇਂ ਉੱਠੀ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੰਗ, ਕਿਉਂ ਵੱਖ ਦੇਸ਼ ਮੰਗਣ ਲੱਗੇ ਵੱਖਵਾਦੀ? ਸਮਝੋ ਪੂਰਾ ਇਤਿਹਾਸ 

Khalistan Movement: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਲਹਿਰ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਅਤੇ ਕਿਸਮ ਭਾਵੇਂ ਬਦਲ ਗਈ ਹੋਵੇ ਪਰ ਇਹ ਕਦੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਲੋਪ ਨਹੀਂ ਹੋਈ।

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ।  ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਹਰ ਰਾਜ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵੱਖਰਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਪਹਿਰਾਵਾ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਨੇਕਤਾ ਵਿੱਚ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਧਾਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸੈਂਕੜੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਨਕਸਲਵਾਦ ਹੋਵੇ, ਵੱਖਵਾਦ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਅੱਤਵਾਦ, ਇਹ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਜੂਝ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਾਂਗੇ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਵਾਦ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਕੇ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲਹਿਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ? ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1940 ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਧਰਤੀ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਪੰਜਾਬ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਹਰਿਆਣਾ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਵੱਖਵਾਦੀ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਮੰਗ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਸੀ।

ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ?

1967 ਤੋਂ 1969 ਤੱਕ, ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਲੰਡਨ ਜਾ ਕੇ ਵਸ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੰਡਨ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਹੋਮ ਰੂਲ ਲੀਗ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਮੂਵਮੈਂਟ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਖੁਫੀਆ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਸਕੱਤਰ ਬੀ ਰਮਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, 'ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਜਨਰਲ ਯਾਹੀਆ ਖਾਨ ਨੇ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿੱਘਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਪਾਵਨ ਸਰੂਪ ਭੇਟ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੰਡਨ ਲੈ ਆਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਆਗੂ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।

ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਗੱਲ

ਟੈਰੀ ਮਿਲਿਅਸਕੀ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਬਲੱਡ ਫਾਰ ਬਲੱਡ ਫਿਫਟੀ ਈਅਰਜ਼ ਆਫ ਦਾ ਗਲੋਬਲ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ’ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ 13 ਅਕਤੂਬਰ 1971 ਨੂੰ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਨੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਟਾਈਮਜ਼ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦਾ ਖਰਚਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਦੂਤਾਵਾਸ ਨੇ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਅਖੌਤੀ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜ ਦੇ ਕਰੰਸੀ ਨੋਟ ਅਤੇ ਡਾਕ ਟਿਕਟਾਂ ਨੂੰ ਛਾਪਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ।

ਚੀਨ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਝਟਕਾ 

ਜਦੋਂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਨੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਚੀਨੀ ਡਿਪਲੋਮੈਟ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੀ ਮਦਦ ਮੰਗੀ ਤਾਂ ਚੀਨੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਤਾਂ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਕਾਲੀਆਂ ਦਾ ਸਫਾਇਆ 

1967 ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪੂਰੇ ਬਹੁਮਤ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਈ। ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ 250 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮਤਭੇਦਾਂ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਲਕਸ਼ਮਣ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ 16 ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਵੱਖਰਾ ਧੜਾ ਬਣਾ ਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦਿੱਤਾ। 1971 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਨਾਲ ਬਣੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਉਭਾਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਕਾਰਨ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਿਆ। ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੋਈਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀਆਂ ਦਾ ਸਫਾਇਆ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁੜ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਣ ਲੱਗੀ।

1973 ਅਤੇ 1978 ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੇ ਲਿਆਂਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ

1973 ਅਤੇ 1978 ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਿਆਂਦਾ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਹੋਰਨਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕੇਂਦਰ ਕੋਲ ਸਿਰਫ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ, ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਮੁਦਰਾ 'ਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਹਰ ਚੀਜ਼ 'ਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਚਿੰਤਕ ਗੰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਵੱਖਰੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।

80 ਦੇ ਦਹਾਕੇ 'ਚ ਬਹੁਤ ਖੂਨ ਵਹਾਇਆ ਗਿਆ

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 1980 ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਧਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। 1981 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਕੇਸਰੀ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਲਾਲਾ ਜਗਤ ਨਰਾਇਣ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਪ੍ਰੈਲ 1983 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਡੀਆਈਜੀ ਏਐਸ ਅਟਵਾਲ ਦੀ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਘਰ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੇ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਧਣ ਲੱਗੀ ਵੱਖਵਾਦੀ ਹਿੰਸਾ 

ਇਸ ਸਭ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਨਿਕਲਿਆ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਵਾਦੀ ਹਿੰਸਾ ਵਧਣ ਲੱਗੀ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਖ਼ਤਰਾ ਮੰਨਿਆ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਦਰਮਿਆਨ ਟਕਰਾਅ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ੂਨੀ ਘਟਨਾ 1984 ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 'ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ' ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵੱਖਵਾਦੀ ਨੇਤਾ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੂੰ ਖਦੇੜਨ ਲਈ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਫੌਜਾਂ ਭੇਜੀਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ।

ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਗੋਲੀ

ਇਸ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ 31 ਅਕਤੂਬਰ 1984 ਨੂੰ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੀ ਅੰਗ ਰੱਖਿਅਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਧਰ, 1984 ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਅਤਿਵਾਦ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ, ਪਰ ਇਸ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਜਨਤਾ ਵੀ ਇਸ ਬੇਚੈਨੀ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਗਈ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ ਦੀ ਅੱਗ ਘੱਟਣ ਲੱਗੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਸਮਰਥਕ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

• 

  Swati Maliwal ਨਾਲ ਮਾਰਕੁੱਟ ਕਰਨ ਦੇ ਇਲਜ਼ਾਮ 'ਚ ਬਿਭਵ ਕੁਮਾਰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ, ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਝਟਕਾ!

  National

• 

  ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ 'ਚ ਫੜ੍ਹੀ ਗਈ 20 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ਰਾਬ, ਐਕਸਾਈਜ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਗੋਦਾਮ ਤੇ ਕੀਤੀ ਰੇਡ, 792 ਬੋਤਲਾਂ ਬਰਾਮਦ

  National

• 

  ਯੂਪੀ ਦੇ ਸੀਐੱਮ ਯੋਗੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤਿੰਨ ਰੈਲੀਆਂ, ਬੀਜੇਪੀ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗੀ ਮਜਬੂਤੀ, ਸੁਨੀਲ ਜਾਖੜ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਪੱਤਰ 

  Punjab

• 

  Hoshiyarpur News: ਨੂਹ 'ਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਟੂਰਿਸਟ ਬੱਸ ਨੂੰ ਲੱਗੀ ਅੱਗ, 8 ਲੋਕ ਜ਼ਿੰਦਾ ਸੜੇ ਬਸ 'ਚ ਕਰੀਬ 60 ਯਾਤਰੀ ਸਨ ਸਵਾਰ

  Punjab

• 

  '6-7 ਥੱਪੜ ਮਾਰੇ, ਲੱਤ ਵੀ ਮਾਰੀ, ਮੈਂ ਚੱਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਾ ਰਹੀ ਸੀ'..., ਪੜ੍ਹੋ ਸਵਾਤੀ ਮਾਲੀਵਾਲ ਦੀ FIR ਦੀਆਂ 10 ਵੱਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ 

  National