ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਡੇਢ ਲੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਵਿਦੇਸ਼, 30 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਚੂਨਾ, ਇਸਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਰੋਕ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ?

Lok Sabha Election 2024 ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬ੍ਰੇਨ ਡਰੇਨ 'ਤੇ ਕਾਫੀ ਚਰਚਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਸਣ ਦੀ ਰੁਚੀ ਏਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਸੀਮਤ ਹੈ। ਹਰ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਉਠਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਪਰਵਾਸ ਰੋਕਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਨਤੀਜਾ ਜ਼ੀਰੋ ਹੈ। ਪਰਵਾਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

Share:

Lok Sabha Election 2024: ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬ੍ਰੇਨ ਡਰੇਨ 'ਤੇ ਕਾਫੀ ਚਰਚਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਸਣ ਦੀ ਰੁਚੀ ਏਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਸੀਮਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੁੱਦਾ ਹਰ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਉਠਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਪਰਵਾਸ ਰੋਕਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਨਤੀਜਾ ਜ਼ੀਰੋ ਹੈ। ਪਰਵਾਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਮੋਹ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ-ਛੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਸੂਬੇ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਜ਼ਰੂਰ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰ ਸਾਲ 1.25 ਲੱਖ ਤੋਂ 1.5 ਲੱਖ ਤੱਕ ਵਧਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਡੀ ਚਿੰਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਹੁਨਰ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਵੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੂਬੇ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।

ਪੁਰਖਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਕੌਣ ਸੰਭਾਲੇਗਾ 

ਪਹਿਲੀ ਘਟਨਾ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਪੁੱਤਰ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿਆਸੀ ਸ਼ਰਨ ਲੈ ਕੇ ਅਮਰੀਕਾ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਇੱਥੇ ਕਾਫੀ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ। ਉਹ ਉੱਥੇ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸਗੋਂ ਕਿਸੇ ਲਈ ਡਰਾਈਵਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਾਪੇ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀ ਇੰਨੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕੌਣ ਕਰੇਗਾ।

ਪਿੰਡ 'ਚ ਬਚਿਆ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ 

ਦੂਜੀ ਘਟਨਾ, ਰਵਿੰਦਰ ਗਰੋਵਰ ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਛੋਟਾ ਟੀਵੀ ਚੈਨਲ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਮੁੰਡਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੇ ਫੋਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਘਰ ਆਉਣ 'ਤੇ ਉਸ ਲਈ ਫਲਾਣੀ ਚੀਜ਼, ਸਬਜ਼ੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣ। ਪੁੱਛਣ 'ਤੇ ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਉਹ ਇਕੱਲਾ ਨੌਜਵਾਨ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਜਾਂ ਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਕੰਮ ਲਈ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਹੁਣ ਦੂਜੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਚ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਟ੍ਰੈਂਡ 

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੋਆਬਾ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੇ ਮੋਹ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਹੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਉਦਯੋਗ ਲਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਪਰ ਸਵਾਲ ਇਹ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹੈ, ਉਹ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਕਿਉਂ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੀ ਸਮੱਸਿਆ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਹੈ? ਕੀ ਉਹ ਸਿਸਟਮ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹਨ ਜਾਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੈ?

ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਜਾ ਰਹੀ ਏਨੀ ਧਨਰਾਸ਼ੀ 

ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰ ਸਾਲ 1.50 ਲੱਖ ਬੱਚੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹਰੇਕ ਬੱਚੇ ਪਿੱਛੇ ਔਸਤਨ 20 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ 30 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਗਲੋਬਲ ਗੁਰੂ ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਆਲਮਜੋਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੀਜ਼ੇ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਵੀਜ਼ਾ ਅਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ 20 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ। 13,000 ਰੁਪਏ ਅੰਬੈਸੀ ਫੀਸ ਵਜੋਂ ਅਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 80 ਫੀਸਦੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿਚ ਹੀ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਉਲਟੀ ਵਗ ਰਹੀ ਗੰਗਾ 

10 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਇੱਕ ਅੰਕੜਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਹਰ ਸਾਲ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਭੇਜਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਹੁਣ ਗੰਗਾ ਉਲਟਾ ਵਹਿਣ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਬੱਚਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮਾਪੇ ਵੀ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਕੋਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਪਹਿਲਾਂ ਜੋ ਪੈਸੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਭੇਜਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਹੁਣ ਕਾਫੀ ਘਟ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਈਲੇਟ ਸੈਂਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਟੈਸਟਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਹਿਸਾਬ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਲੋਕ 

ਆਈਲੈਟਸ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀਆਂ ਬੈਂਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਸਾਰਾ ਖਰਚਾ ਮੁੰਡੇ ਵਾਲੇ ਝੱਲਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਕੁੜੀ ਆਪਣੇ ਲੜਕੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਅਜਿਹੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਨਾਮੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਸਗੋਂ ਗੱਡੀ ਚਲਾਉਣ, ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵੱਢਣ ਅਤੇ ਪੈਕਿੰਗ ਕਰਨ ਵਰਗੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਸਖਤ ਨਿਯਮ ਬਣਾਏ 

ਕੈਨੇਡਾ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਆ ਕੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮੰਗਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਨਿਯਮ ਸਖ਼ਤ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਕੈਨੇਡਾ ਨੇ ਤਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਆਉਣ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਸਕਣਗੇ।

ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕੀਤੀਆਂ ਇਹ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ 

ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਜੋ ਵੀ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਉਹ ਨਾਕਾਫ਼ੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਬਿਹਤਰ ਮੌਕੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਬਰੇਨ ਡਰੇਨ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨ ਇੱਥੋਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਗੇ ਸਗੋਂ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨਗੇ।

ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ 'ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੋ' ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਤੀਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਜੋੜਿਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਕਿਵੇਂ ਲੱਭਿਆ ਜਾਵੇ, ਇਹ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸੀ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ